کتاب وارونه کردن هرم نوشته جاناتان ویلسون، فوتبال نویس سرشناس انگلیسی، به فارسی منتشر شد.

این کتاب که در سال 2009 به عنوان کتاب ورزشی سال بریتانیا انتخاب شد، به تاریخچه تاکتیک‌های فوتبال می‌پردازد و با نگاهی موشکافانه ریشه‌های ورزشی، اجتماعی و سیاسی تحول این تاکتیک‌ها را بررسی می‌کند.
هر فوتبال دوستی در اولین مواجهه جدی با فوتبال، با اعدادی روبرو می شود که مانند رمزهای یک قلعه اسرارآمیز هستند؛ اعدادی که کلید اصلی درک تاکتیک های فوتبالند و "وارونه کردن هرم" کتابی است که فلسفه شکل گیری این اعداد اسرارآمیز را به شیوه‌ای جذاب روایت می کند.
همانطور که جاناتان ویلسون در مقدمه چاپ اول کتاب نوشته، جرقه نوشتن این کتاب از یک بحث در زمان برگزاری یورو 2004 زده شد؛ بحثی که شاید هنوز برای بسیاری پابرجا باشد؛ اینکه بازی کردن هر تیم با یکی از سیستم های شناخته، چقدر اهمیت دارد؟ بازیکن ها مهمتر هستند یا سیستم ها؟ این سوال هایی است که وارونه کردن هرم به دنبال پاسخ دادن به آنهاست.
البته همانطور که مجله فورفورتو در شرحی بر این کتاب در معرفی 50 کتاب فوتبالی برتر دنیا نوشته، همه آنچه در وارونه کردن هرم آمده، جدید و دست اول نیست اما آنچه آن را متمایز و خواندنی کرده، شیوه روایت کم نقص ویلسون است. البته که خط روایی اصلی کتاب در مورد تغییرات سیستم های فوتبال از شیوه کاملا هجومی 5-3-2 در اولین سال های شکل گیری فوتبال مدرن، به شیوه های پیچیده‌تر و دفاعی تر که تنها یک یا دو مهاجم در آن حضور دارند، است اما نویسنده با دخیل کردن داستان های سیاسی و اجتماعی در بطن آن، کتاب را از شکل خشک و تخصصی خارج کرده ؛ تمهیدی که برگ برنده آن برای تبدیل شدن به یکی از خواندنی ترین کتاب های این حوزه است و جایزه کتاب فوتبالی سال 2009 بریتانیا را برای ویلسون به ارمغان آورد.

ویلسون روایتش را از دل اولین مدارس انگلیسی که پایه گذار فوتبال مدرن بودند، شروع می کند و در هر فصل، مسیر تغییرات هر سیستم را از دل اتفاقات تاریخی یک یا چند کشور پیش می برد؛ از تاثیر اولین برخورد مردم آمریکای جنوبی با فوتبال در ایجاد سیستم های جدید تا نفوذ حکومت های فاشیستی دهه های 1920 و 1930 بر فرهنگ فوتبالی اروپای غربی.
اما احتمالا خواندنی ترین فصول کتاب، فصل های دوازده و سیزده است؛ جایی که ریشه های شکل گیری سیستم های پیچیده تری که امروزه در باشگاه های بزرگ دنیا اتفاق می افتد، از دل تحولات اجتماعی و علمی هلند و شوروی شرح داده می شود. هلند در قلب تحولات اجتماعی اروپا در دهه 1960 قرار دارد و همین تحولات است که فوتبال این کشور که تا آن زمان در بین رقبای اروپایی، حرفی برای گفتن نداشت را به پایه گذار توتال فوتبال تبدیل می کند؛ چیزی که بعدها در بارسلونای کرویف و گواردیولا به کمال می‌رسد.
حکومت کمونیستی شوروی هم به دو شکل روی فوتبال تاثیرگذاشت؛ یکی با تاکید روی بازی جمعی و مبارزه با ستاره سالاری و دیگری با تاکید روی علم که زمینه ورود رشته های مختلف به فوتبال را فراهم کرد.
این کتاب با ترجمه عیسی عظیمی و بهنام جعفرزاده توسط نشر چشمه منتشر شده است.